Al-mustadrak ala sahihain ~imam al hakim (metodologi)
ABSTRAK
Mustadrak ala al sahihain merupakan sebuah kitab hadis yang masyhur dan masdar asliah yang boleh di jadikan
rujukan bagi mentahkrij hadis. Di namakan mustadrak ala al sahihain ini adalah kerana hadis yang terdapat dalam al-Mustadrak ini adalah hadis-hadis yang sahih tetapi tidak di masukkan di dalam al sahihain ( sahih Bukhari dan Muslim). Kajian ini akan membincangkan mengenai penulis kitab iaitu Al Hakim Al Naisaburi, nisbah kitab, metodologi kitab, pujian dan kritikan terhadap kitab serta kesimpulan mengenai kitab. kajian ini adalah sepenuhnya kajian perpustakaan. Dapatan kajian mendapati bahawa al-Mustadrak mengandungi hadis sahih, Hassan, dhaif dan juga mauduk. Ini kerana al-Mustadrak yang di tulis oleh al hakim adalah berbentuk draf yang telah di semak sebahagian nya sahaja.
Biografi Al Hakim Al Naisaburi :
Nama sebenar beliau adalah Muhammad ibn ‘Abdullah ibn Muahmmad ibn Hamduyah ibn Nu’aim ibn al-hakam al Dabbi, al-Tahmani, al-Naisaburi, beliau juga di kenali sebagai Ibn Al-Bayyi, al hakim seorang ulama yang berpegang dengan mazhab shafi’i.nisbah “al Dabbi adalah merujuk kepada moyangnya dari sevelah neneknya yang bernama ‘Isa ibn ‘abdul Rahman al-Dabbi.Ibu ‘Isa bernama Matuyah binti Ibrahim ibn Tahman al-faqih, dan nisbah “al –Tahmani” yang di gunakan al Hakim adalah sebagai penghormatan kepada moyangnya yang terkenal sebagai ulama fiqah[1]. Justeru, al Hakim di lahirkan dan di besarkan dalam keturunan dan keluarga yang baik, wara’ dan soleh
Gelaran al hakim :
Di sini ada dua pendapat mengenai maksud al-Hakim, yang pertama al-Hakim adalah merujuk kepada pekerja al Hakim yang mana beliau pernah memegang jawatan hakim atau kadi di Bandar Nasa, Naisabur iaitu pada tahun 359Hiaitu sewaktu pemerintahan kerajaan Al Samaniyyah yang di terajui oleh Abu Al- Nasr Muhammad ibn ‘Abdul Jabbar al-Atbi, kemudian beliau di tawarkan untuk menjadi hakim di Bandar Jurjan, tetapi al hakim menolaknya. Namun kebanyakan nya menyatakan bahawa gelaran Al hakim ini di berikan kepada nya kerana beliau seorang yang arif dan berpengetahuan dalam bidang periwayatan hadis berserta sanadnya, ilmu rijal serta sejarah perawi, serta mampu untuk menerangkan pelbagai aspek yang berkaitan dengan makna dan kemusykilan hadis dan kecacatan yang berlaku dalam periwayatannya. Selepas melihat kepakaran al hakim dalam bidang hadis[2], ini menunjukkan beliau layak menerima gelaran “al Hakim” kerana kewibawaannya dalam bidang hadis.
Latar belakang pendidikan:
Al hakim dilahirkan pada pagi Isnin, 3 Rabi’al awal pada tahun 321H di Naisabur. Sejak kecil lagi beliau telah di besarkan oleh ayah dan pakciknya. Hadis pertama yang di hafal oleh al hakim adalah sewaktu berumur 9 tahun. Selepas itu beliau turut menghafal hadis dari Ibnu Hibban pada tahun 334H serta ilmu –ilmu yang lain seperti al-Quran, hadis, fiqah dan sebagainya daripada ulama-ulama di Khurasan. Secara umumnya guru al hakim adalah seramai kira-kira dua ribu orang.
Oleh kerana kewibawaannya dalam bidang hadis beliau telah Berjaya mendapat sanad yang tinggi dan baik dari guru-gurunya di Khurasan seperti Abu ‘Ali al-Muzzakkir al Naisaburi, Abu ‘Abdullah al Saffar dan ramai lagi. al hakim juga rapat dengan gurunya yang bernama abu Bakar al-Sabghi sehinggakan beliau di amanahkan untuk menjaga harta wakaf sekolah dar al-sunnah milik gurunya ini kerana sifat amanah yang di miliki oleh al hakim dan sifat terpuji beliau.
Al hakim mempelajari ilmu al-Quran daripada Qurra’terkenal seperti Abu Ali al Naqqar al Kufi dan Ibn Iman, sementara ilmu fiqh pula beliau mendalami nya dengan Muhammad ibn Abdullah ibn Dinar al Naisaburi dan sebagainya. Walaupun al hakim juga turut cemerlang dalam bidang fiqah namun beliau lebih terkenal dan masyhur kepakarannya dalam bidang hadis, beliau telah menulis sejak berusia 16 tahun. Penulisan beliau mencecah puluhan tajuk dan ribuan helaian dalam pelbagai bidang.
Al hakim di kenali sebagai seorang yang kuat ingatan serta cerdik. Beliau pernah menceritakan pengiktirafan guru terhadapnya menerusi peristiwa yang berlaku ketika beliau masih belajar lagi, beliau berkata:
“pernah sekali kami berada dalam majlis ilmu dan membincangkan periwayatan Sulaiman al Taimi daripada Anas ibn Malik r.a bersama-sama Abu Ali al Naisaburi dan sekumpulan muridnya. Tiba-tiba aku tersilap menyebut hadis “tidaklah berzina seseorang itu dalam keadaannya sebagai seorang mukmin”(sebagai salah satu periwayatn Sulaiman). Sebahagian daripada mereka yang hadir itu membesar-besarkan (kesalahanku) ini, namun di tegah oleh Abu Ali yang menyatakan “Janganlah kamu berbuat demikian, aku tidak pernah lihat seorang (yang kuat ingatannya) seperti (al-hakim) ketika masih berada dalam peringkat umur demikian.
Ulasan dari peristiwa ini, al-Subki memberikan penambahannya “apabila aku melihatnya, seolah-olah aku melihat seribu orang ulama hadis”[3]
Guru dan murid :
Al hakim mempunyai guru yang ramai iaitu sekitar dua ribu orang, kadang kala beliau juga mengambil hadis daripada anak murid nya. Kredibiliti al hakim semakin terserlah setelah beliau menjadi seorang guru pada tahun 430 hijrah. Beliau menghabiskan sebahagian hayatnya untuk menuntut ilmu dan menyebarkan ilmu hadis Rasulullah SAW. Beliau juga mengambil peluang untuk menuntut ilmu dengan ulama terpilih selama 50 tahun dan ada di antara nya adalah mereka yang mempunyai sanad yang rendah martabatnya daripada beliau.
Antara guru beliau adalah ayah beliau sendiri iaitu Abu Ali al-Muzakkir al Naisaburi, abu Abdullah al Saffar, dan Abu Ahmad al Marwazi dan ramai lagi. Mengenai anak murid al hakim pula adalah sangat ramai dan yang paling masyhur adalah Ahmad ibn Husain ibn Ali abu bakar al Baihaqi atau imam al Baihaqi .imam al Baihaqi juga turut mewar-warkan akan kitab al-Mustadrak ini kepada umum .
Kematian :
Al-Hakim wafat pada bulan safar tahun 405 hijrah ketika berusia 84 tahun, beliau mati secara mengejut ketika al hakim keluar dari bilik air selepas mandi dan mengaduh “aahh” lalu jatuh terkulai dan meninggal dunia , pada ketika itu beliau hanya memakai kain sahaja tanpa sempat memakai baju. Jenazah beliau dikebumikan dan disembahyangkan selepas asar pada hari rabu oleh Qadi Abu Bakar Al Hiri. Semoga Allah merahmati roh nya. [4]
Nisbah kitab :
Al-Mustadrak berasal dari perkataan bahasa Arab yang membawa maksud bertemu atau sampai kepada sesuatu. Al-Mustadrak ala Sahihain bermaksud hadis-hadis yang bertepatan dengan syarat-syarat penerimaan hadis yang dipraktikkan oleh al Bukhari dan Muslim tetapi tidak di muatkan dalam al sahihain. Perkataan al-Mustadrak ini sangat masyhur dengan imam al hakim sehingga kan bila orang menyebut al-Mustadrak, tiada kaitan lain yang terbayang di fikiran mereka melainkan Mustadrak yang di karang oleh al hakim.
Faktor penghasilan al-Mustadrak :
Antara faktor penghasilan Al-Mustadrak adalah bagi menolak tohmahan dan tuduhan dari kalangan ahli bidaah dan syiah yang mengatakan bahawa tidak terdapat lagi hadis sahih melainkan hadis dari sahih Bukhari dan Muslim.selain itu,selain itu, ia juga bertujuan untuk Menyahut permintaan ulama sezaman dengan beliau untuk mengumpulkan hadis sahih ini kerana masih terdapat hadis sahih, tetapi tidak menepati syarat– syarat hadis sahih Bukhari Muslim. Al hakim juga turut menegaskan bahawa imam Bukhari dan Muslim tidak pernah mendakwa bahawa tidak terdapat hadis sahih selain daripada hadis yang termaktub dalam al sahihain.
Metodologi penulisan hadis dalam al-Mustadrak al hakim :
Secara am nya al hakim mengikuti metodologi Bukhari dalam penyusunan kitab nya, pembahagian dan penamaan tajuk-tajuk dalam al-Mustadrak di lakukan secara ringkas dan sekadar perlu sahaja .beliau tidak membahagikan tajuk bab tertentu kepada subtajuk yang lebih kecil dan spesifik contohnya dalam bab al iman yang hanya mengandungi sejumlah hadis berkaitan dengannya dan tidak dipecahkan kepada subtajuk yang lebih spesifik. Secara amnya metodologi penulisan al hakim, sama dengan imam Bukhari dan Muslim, namun begitu beliau turut melakukan perubahan dalam beberapa bab contohnya :
Dalam bab tafsir al Quran al hakim telah memuatkan sebuah hadis panjang yang menceritakan kisah pengislaman Najasyi.menurut al hakim, ini dilakukan kerana menjejaki langkah gurunya Abu Yahya al Khaffaf yang turut menyebut hadis ini ketika mentafsirkan ayat 172 daripada surah al –Nisa.[5]
Al Hakim menyedari cara penyusunan hadis dan bab ini menyukarkan pembaca untuk menemui hadis namun iatulah kemampuan yang boleh di lakukkan oleh beliau.Walaupun al hakim tidak melakukkan pengkhususan dalam bab penyusunan hadis, namun beliau telah melakukan pengecualian dalam bab-bab ini:
Bab tafsir al –Quran:
Beliau telah memecahkan dalam subtajuk sebagai contoh: “penurunan al-Quran”, “bacaan Nabi SAW” dan di ikuti dengan tafsir al-Quran berdasarkan tertib di mulai al Fatihah sehingga akhir
Bab mengenal sahabat r.a :
Berbeza metode dengan Bukhari dan Muslim yang hanya menyenaraikan kelebihaan sahabat sahaja sedang Al-hakim telah memuatkan maklumat mengenai sejarah dan hidup mereka sperti keturunan, tarikh kematian dan sebagainya. Beliau juga turut menyusun hadis mengikut subtajuk nama sahabat sebagai contoh “khulafa al-Rashidun”. “Ahl al bait”, dan sebagainya. [6]
Selain itu, beliau turut mengumpulkan hadis tanpa membincangkannya kecuali bab-bab yang di rasakan penting sebagai contoh hadis mengenai bab ilmu, beliau telah membincangkan tentang kepentingan menghormati ulama terutamanya ketika mereka berselisih pendapat.
Al hakim turut memberikan pendapatnya tentang hadis ahkam dan turut mengalakkan pembaca untuk melihat kepada pendapat ulama yang lain.sebagai contoh :
hadis daripada Abdullah ibn zaid r.a yang berkata : “ aku melihat Rasullah SAW berkumur dan memasukkan air ke dalam hidungnya(ketika berwuduk) dengan mengunakan air yang sama dengan tangannya, dan baginda melakukannya sebanyak tiga kali”Al hakim memberikan komennya terhadap hadis ini seperti berikut:
“ dan Abu Al’abbas Muhammad Ibn Ya’qub telah menceritakan kepada kami daripada Al-Rabi bahawa Al Shfi’i berpandangan :”sekirannya seseorang berkumur dan memasukkan air ke dalam hidungya mengunakan air yang sama, ianya harus.Tetapi kami lebih suka sekirannya dipisahkan antara dua perkara itu.
Selain itu juga, beliau turut mmemberitahu pelbagai aspek tentang maklumat periwayatan hadis di dalam al-Mustadrak sebagai contoh, nama perawi, status mereka dari segi penerimaan, mengesahkan penerimaan hadis seseorang perawi daripada perawi lain dan sebagainya.
Al hakim juga suka membincangkan mengenai isu-isu berkaitan kriktikkan dan analisis hadis seperti menyingkap kecacatan dalam periwayatan hadis, mengharmonikan percanggahan pada sanad, mentarjihkan perselisihan mengenai status sebuah hadis antara mawquf ayatu marfu dan sebagainya Menyenaraikan sanad-sanad yang lemah dan tidak boleh di jadikan sandaran selepas membentangkan periwayatan yang sahih dalam sesuatu tajuk.Mendahulukan hadis yang sanadnya tinggi berbanding yang rendah Mengeluarkan hadis yang sama maksud dengan hadis yang di keluarkan oleh sahih Bukhari dan Muslim namun lafaz matan yang berbeza bagi menguatkan lagi hadis tersebut
Bilangan bab dan hadis dalam al-Mustadrak :
Di kategorikan oleh al hakim berdasarkan bab atau tajuk tertentu dalam pelbagai aspek agama yang di panggil sebagai ‘kitab ‘Terdapat 50 bab (kitab) Al-Mustadrak mengandungi 4 jilid, namun ia tidak di bahagi kan kepada subtajuk yang lebih kecil sebagaimana lazimnya karya hadis yang lain .menurut syeikh Mustafa ‘abdul qadirterdapat 8803 hadis di dalam al-Mustadrak.[7]
Walaupun imam al hakim mencontohi metode sahih Bukhari dan Muslim dalam penyusunan hadis – hadis al-Mustadrak namun beliau turut mengeluarkan idea yang tersendiri mengenai hukum dan isu berkaitan hadis
Ulasan al Dhabi mengenai al-Mustadrak :
Hadis yang menepati ciri syarat Bukhari dan Muslim atau salah seorang daripada mereka
|
1.167 atau 46.68% atau 1/3
|
Hadis yang sudah ada dalam sahihain namun turut di sebut dalam al-Mustadrak
|
19 buah hadis atau 0.76 %
|
Hadis lemah
|
315 buah hadis 12.6 %
|
Hadis palsu
|
100 buah hadis
|
Hadis yang di ragui
|
25 buah hadis
|
Dan selebihnya adalah hadis sekitar sahih dan Hassan.
Kritikan dan pujian terhadap al-Mustadrak :
Kritikan dari Abu Sa’id Al Malini :
“ aku telah membaca buku al-Mustadrak yang di karang oleh al hakim daripada awal sampai akhirnya, dan aku tidak menjumpai walau sebuah hadis pun yang menepati syarat kedua-dua mereka ( al Bukhari dan Muslim)
Kritikkan dari al-dhahabi :
“ beliau (al hakim ) ialah seorang ulama yang boleh di percayai, namun, beliau telah mnghukumkan banyak hadis-hadis yang lemah dan tidak brasas sebagai sahihi dalam al-Mustadrak .justeru, aku tidak mengetahui kenapakah perkara ini boleh berlaku?Mungkin juga beliau tidak menyedari perkara ini atau tidak tahu mengenainya.namun, jika beliau melakukannya secara sengaja maka ini merupakan pengkhianatan yang besar “[8]
Pembelaan terhadap al-Mustadrak :
Ibn hajar :
“ kelonggaran yang di lakukan oleh al hakim berlaku kerana al-Mustadrak yang di karang hanyalah merupakan satu draf awal karya tersebut dan beliau telah meninggal dunia sebelum sempat menyuntingnnya. Buktinnya aku telah menjumpai tulisan yang menyatakan “ sehingga sinilah berakhirnya tulisan tangan (semakan) al hakim “ di pertengahan kedua daripada enam juzuk manuskrip al-Mustadrak. Selebihnya hanya di riwayatkan daripada beliau menerusi pengijazahan sahaja [9]
Pujian :
al-Mustadrak membincangkan ilmu-ilmu hadis,ehwal periwayatan, kecacatan hadis serta keadaan perawi. Sebagai sumber utama biografi sahabat, kelebihan mereka dan periwayatan Maklumat perawi hadis turut di muatkan yang di selangi dengan pelbagai faedah dalam ilmu hadis yang jarang terdapat dalam karya lain.
Kesimpulan :
Dari aspek ketokohan, al hakim merupakan sorang tokoh hadis yang sangat terkemuka pada abad keempat hijrah.kredebiliti serta keintelektual beliau dapat di buktikkan melalui hasil karya beliau yang banyak serta mendapat sambutan baik oleh ilmuan pada ketika itu sehingga kini.
Selain itu al hakim merupakkan seorang tokoh yang pertama mempelopori penulisan yang berbentuk al istadrak menerusi karya nya yang mashur am mustadrak ala al sahihain.Secara am nya, walaupun al hakim berhajat ingin mensyaratkan dirinya meletakkan hadis mengikut piawaian hadis dari al bukahri dan Muslim namun beliau tidak konsisten dalam mengamalkannya dan mengakibatkan kiritikan yang banyak dari para ulama. Para ulama juga mempertikai akan kefahaman al hakim dalam memahami syarat penerimaan hadis menurut al Bukhari dan Muslim.
Kelonggaran penerimaan hadis mengakibatkan wujudnya hadis hassan, da’if dan maudu dalam al-MustadrakWalau bagaimanapun, perkara ini berkemungkinan besar berlaku kerana al-Mustadrak yang ada pada hari ini masih lagi dalam bentuk draf yang belum sempat di selesaikan suntingannya oleh al Hakim.
[6] Muhammad Mustaqim Mohd Zarif(2010), al-Hakim al Naisaburi& metodologi penulisan hadis al-Mustadrak ‘ala al –sahihain , Usim h 44
[7] Muhammad Mustaqim Mohd Zarif(2010), al-Hakim al Naisaburi& metodologi penulisan hadis al-Mustadrak ‘ala al –sahihain , Usim h57
SUMBER http://izyanzulkiply.blogspot.com/2012/12/al-mustadrak-ala-sahihain-imam-al-hakim.html
Tiada ulasan:
Catat Ulasan